Onze vloot tijdens WO2: Zware schade, gezonken schepen

In deze serie artikelen duiken wij in de Databank Koopvaardijpersoneel 1940-1945 om te achterhalen wat er gebeurde.

Vliegtuigbombardementen en torpedo’s

In dit derde deel bekijken we de schepen die aan oorlogsgeweld ten onder gingen. Helaas was dit een groot risico tijdens de periode: Duitse U-boten lagen op de loer onder de zeespiegel en vanuit de lucht kon het zomaar V1-raketten of Messerschmidts van de Luftwaffe regenen. Er werden zware verliezen geleden en het was soms alle hens aan dek om getroffen schepen van de Britse marine te ondersteunen. Belangrijk om in het achterhoofd te houden, is dat de bemanning van deze schepen grotendeels bestond uit schippers uit de beroepsvaart – geen getrainde mariniers.

Abel Tasman

We beginnen dit grimmige rijtje met motorvrachtschip Abel Tasman. Deze ontvlucht Nederland in 1940 en wordt op 16 mei ingeschreven bij de Netherlands Shipping & Trading Committee in Londen. Tijdens operatie DYNAMO weet het 220 gestrande militairen uit Duinkerke te evacueren. In juni van datzelfde jaar komt het schip echter tot een ongelukkig einde: na het verlaten van de haven van Poole loopt het op een mijn in het Swash-vaarwater en zinkt. Geen van de volledig Britse bemanning overleeft de aanval en het wrak wordt in 1947 opgeblazen.

Jutland

Een ongeluk zonder dodelijke slachtoffers: de Jutland wordt na de vlucht uit Nederland tijdelijk onder Engelse vlag gebracht en ingezet om geallieerde troepen te redden uit Duinkerke en Le Havre. Na afloop komt het schip weer onder Nederlandse vlag. Op 7 mei 1943 vertrekt het uit Silloth (Engeland) met een lading steenkool bedoeld voor Fremington. Twee dagen later begint de lading te schuiven en kapseist het vaartuig voor Milford Haven. De Jutland zinkt niet, maar drijft langs de kust en wordt op de rotsen stukgeslagen. De bemanning weet het schip echter op tijd te verlaten en wordt daarna gered.

Despatch

Dat schade niet altijd slecht af hoeft te lopen, bewijst de coaster Despatch. Deze vlucht in 1940 uit Oostende (België) en wordt direct daarop ingezet in Duinkerke. Tijdens de terugtocht op 30 mei, als het schip net 263 Franse militairen aan boord heeft genomen, krijgt het motorproblemen. Na zes uur verwoed repareren weet het uiteindelijk veilig Ramsgate te bereiken. De volgende dag vaart het schip gewoon weer terug om nog eens 165 mensen in veiligheid te brengen! De rest van de oorlog blijft het ingezet worden voor evacuaties en uiteindelijk speelt het ook een rol bij de bestorming van Normandië op D-Day.

Pacific

De Groningse coaster Pacific slaat zich heldhaftig door maar liefst drie grote operaties (DYNAMO, CYCLE en NEPTUNE) voordat het lot ineens toeslaat. Op 26 maart 1945 is het schip onderweg in een konvooi net buiten de baai van Falmouth (Engeland) als het vroeg in de ochtend wordt aangevallen door een Duitse U-boot. De onderzeeër vuurt een torpedo af die de Pacific jammerlijk laat zinken. Vijf bemanningsleden komen om in de aanval, vijf anderen kunnen worden gered. Het Britse fregat HMS Duckworth zet de tegenaanval in en weet de U-boot met dieptebommen uit te schakelen. Hierbij gaat het gros van de Duitse opvarenden verloren.

Wilhelmina

Soms tasten wij in het duister omdat er geen complete historische bronnen zijn. Neem de coaster Wilhelmina, die in 1940 ontsnapt en Engeland bereikt, om daar ingezet te worden voor vrachtvervoer. Op 1 december 1941 is het schip betrokken bij een incident, waarover nadere gegevens ontbreken. Hoe ernstig was dit voorval? Ging het schip verloren of liep het met een sisser af? Het enige wat wij verder weten is dat gezagvoerder J. Vollers later wordt onderscheiden met een Bronzen Leeuw.

Thea

Hekkensluiter in deze lijst is de Thea, die in 1940 oversteekt naar Engeland en daar hachelijke avonturen meemaakt. Het schip ligt op 7 september van dat jaar namelijk in de Surrey Commercial Docks in Londen als rond zes uur grootschalige aanvallen door Duitse vliegtuigen plaatsvinden. De Thea ligt naast twee andere Nederlandse coasters, de Antje en de Reiger. De bemanning is niet aan boord, maar met grote inzet van de buren worden op en rond de schepen branden geblust – wat maar deels lukt. Uiteindelijk is de Thea de enige die de aanval heelhuids doorstaat, de twee andere schepen gaan verloren. Toch ontkomt ook dit vrachtschip er niet aan: in de zomer van 1944 slaat een Duitse V1-raket in, die het schip zwaar beschadigt. Wonder boven wonder kan de Thea na de oorlog in Nederland toch nog hersteld worden.