Onze vloot tijdens WO2: Voedselhulp tijdens de hongerwinter

In deze serie artikelen duiken wij in de Databank Koopvaardijpersoneel 1940-1945 om te achterhalen wat er gebeurde.

Hongersnood en ballonnenschepen

In dit vierde en laatste deel bekijken we de schepen die in het staartje van de oorlog voedselhulp leverden aan Nederland tijdens de hongerwinter van 1944 – 1945. Met name in de steden van West-Nederland was er een groot tekort aan voedsel en brandstof, waardoor uiteindelijk twintigduizend mensen zouden komen te overlijden. Daarnaast tippen we twee schepen aan die een wel heel bijzondere taak kregen in England: zij werden ingezet als ‘Balloon Barrage vessels’. Er werden grote, raketvormige ballonnen aan de schepen bevestigd, die meevoeren met konvooien om te voorkomen dat Duitse aanvalsvliegtuigen dichtbij konden komen voor een bombardement. Deze ballonnen konden met een lier hoger of lager worden getakeld.

Kuwi

Het motorvrachtschip Kuwi weet in mei 1940 te ontkomen en wordt voor lange tijd ingezet voor vrachtvervoer rond de Britse eilanden. Misschien wel de belangrijkste bijdrage levert het schip echter in 1945, als het in een konvooi met andere Nederlandse vaartuigen (de Alcyone, Martha, Njord en Twee Gebroeders) de Noordzee oversteekt om voedsel te leveren aan het bevrijde deel van Nederland. Deze schepen varen via Vlissingen naar Bergen op Zoom. Uiterst wrang is dat juist in het nog bezette, westelijke deel van het land de hongersnood het meest nijpend was – maar daar konden ze niet komen.

Alcyone

Zoals we net konden lezen, deed ook de coaster Alcyone mee aan deze voedselkonvooi. Het schip wist net als vele anderen in mei 1940 de oversteek te maken en werd ingezet voor talloze vrachtreizen. In maart 1941 kwam het tijdens een reis van Partington naar Par (allebei in Groot-Brittannië) een sloep tegen met dertien overlevenden van de Belgische coaster Eminent, die eerder op een mijn was gelopen. De Alcyone neemt ook deel aan operatie NEPTUNE, de geallieerde invasie van Normandië, en brengt in maart 1945 voedsel naar het zojuist bevrijde gedeelte van Nederland.

Helena

Het motorvrachtschip Helena ligt op 10 mei 1940 in het Franse St. Malo met een lading kolen als de oorlog in Nederland uitbreekt. Direct wijkt het schip, gebouwd in 1934, uit naar Engeland. Nadat het daar veilig arriveert, wordt het bij Liverpool ingezet als Balloon Barrage vessel, de belangrijke taak die we hierboven beschreven. Wat er na de oorlog met de Helena is gebeurd, is onbekend.

Westlaan

Ook de Westlaan, bouwjaar 1931, slaagt erin om in de meidagen van 1940 te ontkomen en naar Engeland uit te wijken. Deze coaster wordt eveneens ingezet als Balloon Barrage vessel op de rivier Mersey bij Liverpool. Het is dus goed mogelijk dat de Westlaan de Helena is tegengekomen, elk met een eigen ballon. Het schip is nog tot 1946 bemand geweest, dus heeft de oorlogsjaren goed doorstaan. Bovendien is hij altijd grotendeels bemand geweest door zijn oorspronkelijke crew, onder leiding van Groninger Geert van der Laan.